Yeşilçamın Evde Kalmış Kızı Ayşen Guruda
Çiçek Abbas’ta Şakir’in kardeşi Şükriye, Gülen Gözler’de Vecihi’nin biricik aşkı Fikret, Neşeli Günler’de evde kalmış Nilgün, Doktor Civanım’da Doktor Kemal’e aşık Şadiye, Gırgıriye’nin Sevim’i, Tosun Paşa’da küçük enişteni karısı Zekiye, Süt Kardeşler’de hizmetçi Emine, Çöpçüler Kralı’nda iki erkeği aşkından birbirine düşüren, Apti’nin ”İki gözünün çiçeği” Hacer, Türkiye’nin domates güzeli. Onun adı Ayşen Guruda.
Yeşilçamın en renkli siması, komedi filmlerinin olmazsa olmazı, yeşilçamın evde kalmış kızı Ayşen Guruda. 1965 yılında başladığı sinema hayatına 120’ye yakın sinema filmi ve 50’nin üstünde dizi film sığdırmıştır. Yan karakter oyuncusu olup da ayakta kalmış ve izleyici tarafından çok sevilen nadir oyunculardan biri olan Gruda’yı biz hep evde kalmış kız rolüyle hatırlarız. Filmlerde Ayşen Guruda’yı genellikle otuzlu yaşların üstünde, kısmeti arayan, matrak, sevdiği adama ya abisi, ya babası ya da annesi tarafından kavuşamayan ancak filmin sonunda genellikle muradına ermiş bir kız olarak hatırlarız.
Yedi kuşak İstanbullu olan sanatçı 1944 yılının bir kış günü Erman soyadıyla dünyaya geldi. Yeşilköy’de bir zamanlar Osmanlı Devleti’nin karargah olarak kullandığı köşkte, üç kız kardeşin ortancası olarak doğdu. Oturduğu mahallede Ermeni vatandaşlar çok olduğu için çocukluğu onların içinde geçti. Ortaokul zamanında içlerinde büyüdüğü Ermenilerin taklitlerini yapar çevresinde ki insanları güldürürdü. Fakir bir çocukluk dönemi geçirdi ve lise yıllarında babası ölünce okulu bırakıp çalışmaya başladı. Avukat olmak istiyordu. Ablası Ayten Erman oyunculuğa başlayınca o da onun yanında işe girdi. Ayşen Guruda’da ki taklit yeteneğini gören Tevfik Bilge onu tiyatrosuna aldı. Ayşen’in profesyonel olarak ilk çıktığı oyun daha 14 yaşındayken Çorlu’da sergilenen ”Kongre Eğlenceleri” isimli oyun oldu. Orada hizmetçi rolünde oynadı. Basit bir roldü kendine göre oynadığı rol. İnsanların dikkatini çekmediğini düşündü. Oyun bitip dışarıya çıktığında insanların ona sarılıp tebrik ettiğini görünce inanamadı. Tiyatro eğitimi almamıştı. Ablasının yanında başladığı işte ustaları dinleye dinleye kendini geliştirmişti.
Yakın dostu Müjdat Gezen’le bir zamanlar aşk yaşadı hatta aralarında nişanlandılar. 1964 yılında Müjdat Gezen askerden izne gelmiş ve o dönem çekimi yapılan ”Arka Sokaklar” filminde taklit olsun diye filmin baş rol oyuncusu Pervin Par’ın kirpiklerini takmış, elbiselerini giymişti. Ayşen Guruda, Müjdat’ın bu hareketine çok
kızar. Müjdat Gezen askere gidince ona bir mektup yazıp ondan ayrıldığını ve başkasıyla evleneceğini yazar. Dediğini de yapar ve kendisi gibi tiyatrocu olan Yılmaz Guruda ile evlenir. Bu evlilik 16 yıl sürecek ve bir kızı dünyaya gelecektir. Bir röportajında Müjdat Gezen’in askerden kendisine bir çuval mektup gönderdiğini söylemişti.
Evde kalmış kız rolünün bir numaralı ismiydi Guruda. Peki neden evde kalmış kız rollerinde genellikle Ayşen Guruda’yı görürüz? Çok çirkin olduğu için mi? Asla. Yeşilçamda bazı oyuncuların üzerine yapışan öyle roller var ki seyirci o oyuncuyu hep rolde görmek ister. O rol o oyuncuyla özdeşleşmiştir. Ayşen Guruda’da evde kalmış kız rolünü hakkıyla yerine getirdiği için seyirci onu o rollerde daha çok sevmiştir. Erol Taş’ın iyi adam rolünde karşımıza çıktığı bir kaç film vardır. Ama biz onu kötü adam rolleriyle çok sevdik. Bir Hulusi Kentmen’e mafya babası rolü veya kötü adam rolünü yakıştırabilir miyiz? Veya Nuri Alço’yu bir din adamı rolünde görmek, Adile Naşit’i vamp kadın rolünde görmek, Münir Özkul’u gaddar baba rolünde görmek, yüzü geçkin filminde bir kere bile kötü adam karakterini oynamamış Nubar Terziyan’ı kadın tüccarı rolünde görmek sinema izleyici tarafından tuhaf karşılanacak ve o role yakıştırılmayacaktır. Çünkü biz onları hep üzerilerine yapışmış, kendileriyle özdeşleşmiş rollerde sevdik ve o şekilde görmek isteriz. Ayşen Guruda’ya da Türk izleyicisi evde kalmış kız modelini yakıştırmış ve ve onu o rolleriyle sevmiştir.
Vefatından önceki bir röportajında ‘Sizin için hep ‘evde kalmış kız rollerini oynayan kadın, kız kurusu, domates güzeli’ yakıştırması yapılıyor. Bunlar sizi nasıl etkiledi?” soruna ”Bak ben sana bir şey söyleyeyim: Erkekler benim için neredeyse cinayet işliyorlardı vaktiyle .O rol, onlara inanmayın. O kadın ben değilim. Ben farklıyım, oynadığım roller farklı. Farklı kadınların acılarını dile getiriyorum. Ben hayatı, aşkları dolu dolu yaşamış çok mutlu bir kadınım. Benim için üzülmeyin” diyecekti. Bakmayın siz Ayşen Guruda’nın beğenilmeyen, evde kalmış kız rollerinde oynadığına. Yine vefatından önce verdiği bir röportajında geçmişte 8 bin 500 flörtünün olduğunu söylemişti.
TRT’nin ilk yıllarında Korhan Abay’la gerçekleştirdiği bir skeç programında canlandırdığı ”Domates güzeli Nahide Şerbet” karakteri sonrası adı ”Domates Güzeli” olarak kaldı. Guruda, bir salça reklamında ”Sakine Serçe” rolüyle Domates Güzeli seçilince kendisine daha önceden verilen unvan pekişmiş oldu. Artık sinemanın kapıları onun için sonuna kadar açıldı. Ertem Eğilmez gibi bir ustanın kanatları altına girecek ve onun çekirdek kadrosunun değişmez oyuncusu olacaktı. Ertem Eğilmez, Guruda’yı Hababam Sınıfı oyuncu kadrosuna aldı.
Çekimler başlamış ancak ona bir rol verilmemişti. 25 gün sabırla bekledi. Sormadı bile ben oynayacak mıyım? Kaç para alacağım? Diye. Çünkü Ertem Eğilmez, kadrosuna aldığı oyuncuların sabrını ve uyumunu ölçerdi. Uyumsuz hiç bir oyuncuyu kadrosuna dahil etmezdi. Sabrın sonu selamattir ya Ertem Eğilmez usta Ayşen Guruda’ya filmde okullar arası bilgi yarışmasını sunan öğretmen rolünü verdi ve filme dahil olmuş oldu.
Ayşen Gruda gibi lafını esirgemeyen, hazır cevap çok az oyuncu vardır. Ateşböceği Ercan ile ”Yedi Kocalı Hürmüz” oyunun oynuyorlar. Oyunda karı koca rolündeler. O dönemlerde de CHP Milletvekili Kamer Genç’in çapkınlık yaparken yakalandığı ve ne yapıyordunuz sorusuna ”Çiçekleri Suluyordum” cevabını verdiği polemik dönemi. Ayşen Guruda, kocası rolünde ki Ateşböceği Ercan’ın eve geç geldiği sahnede ”Neredeydin” diye sorar. Konuşma metninde öyle bir cümle yokken sırf muziplik olsun diye Ateşböceği Ercan ”Çiçekleri suluyordum” diye cevap verir. Salon kahkaha sesleriyle inliyor. Bu lafın altında kalır mı büyük usta ve patlatır cevabı ” Sen önce kendi çiçeklerini sula. Ama sen çiçekleri sulayamazsın. Senin hortumun kısa” der. Dedik ya lafını esirmeyen bir oyuncuydu diye. Yakın dostu, bir çok filmde rol aldığı Şener Şen için ” Ben ondan daha komiğim. Üstüme daha komik bir oyuncu tanımam” diyecek kadar pervasız bir oyuncuydu.
Ayşen Guruda, Türkçe’mize ”Manyamış” kelimesini katan kadındır. Yine ”Kendimi intihar edeceğim” cümlesini ilk kez Guruda’dan duyduk. İsmail Dümbüllü’den günümüze kadar devrolan kavuğun erkek oyunculara devrinden de rahatsızdı. Cinsiyet ayrımı yapıldığı ve ”Niçin kadın oyunculara kavuk devredilmiyor?” diye sitem etmiş, kavuğun kendisine devredilmesini arzu ettiğini belirtmişti bir röportajında. En çok Adile Naşit’i
özlediğini belirtmişti. Yıllarca altlı üstlü oturmuşlardı. Kendisini kızı gibi sevdiğini söylemiş ve kendisine ”Ayşo” diye hitap ettiğini belirtmişti.
Pankreas kanserine yakalanmış ve hastaneye kaldırılmıştı. ”Vasiyetiniz var mı?” Sorusuna ”Türk halkı beni nasıl gömeceğini bilir” demişti. Öyle de oldu. Kansere yenik düşen oyuncu 23 Ocak 2019 yılında hayata veda etti. Türk halkı, yeşilçamın evde kalmış kızını, Domates Güzelininin cenazesinde onu yalnız bırakmadı. Son görevini yerine getirdi. Usta oyuncu ebedi istirahatgahı olacak Zincirli Kuyu mezarlığında defnedildi.
