İlk Kurtuluş Savaşı Konulu Filmlerimiz
Yıl 1923. Kurtuluş Savaşından büyük bir başarıyla çıkılmış ve cumhuriyet ilan edilerek yeni bir devletin temelleri atılmıştı. Kurtuluş Savaşı, iki cümleyle geçiştirilecek bir savaş değildi. Bu milletin evlatları bu savaşı nasıl kazandıkları, 1. Dünya Savaşı sonrası leş kargaları gibi topraklarımıza paylaşmaya çalışan düşmanla kadınıyla, erkeğiyle, çocuğuyla bu milletin çocuklarının nasıl mücadele ettiğinin anlatılması gerekiyordu. Bunun içinde en iyi yöntem Türkiye’nin yeni yeni tanımaya başladığı sinemaydı.
Türk Sineması’nın ilk Kurtuluş Savaşı konusunu içeren filmi Ateşten Gömlek‘tir. Bu ilk olma özelliğinin yanı sıra ilk Müslüman Türk kadınlarının başrol oynadığı film olarak da tarihe geçer. Ayrıca Türk Sineması’nda şarkı tabusu yıkılır ve bu filmde şarkılar söylenir. 1923 yapımı film, adından anlaşılacağı gibi Halide Edip Adıvar‘ın eserinden esinlenerek hazırlanmıştır. Filmin senaristi ve yönetmeni Türk Sineması’nın kurucularından ve sinemamızın gelişmesinde etkin rol oynayan Muhsin Ertuğrul’dur.
Film, Kurtuluş Savaşı zamanında yaralanmış yedek subay Peyami’nin Ankara’dan yazdığı hatıralarından oluşur. Kurtuluş Savaşı sırasında iki arkadaşın aynı kıza aşık olması ve bir yandan devam eden mücadele bir yandan kıza duydukları aşk arasında kalan iki arkadaşın hikayesi anlatılır. İzmir’in işgali sırasında kocası ve çocuğu ölen Ayşe’nin sığınmak için İstanbul’da ki yakınlarının yanına gitmesi ve İstanbul’un da işgal edilmesiyle Anadolu’ya geçen Ayşe ve arkadaşlarının hikayesi anlatılır.
Film, milli gururumuz Kurtuluş Savaşı’nı anlattığı için filmde oynayacak oyuncularında Türk oyuncular olmasına dikkat edildi. Tiyatro kökenli erkek oyuncularımızın sayısı az değildi. Ancak Müslüman Türk kadın sanatçıları daha önce hiç bir filmde oynamamışlardı. O zamana kadar çekilen yerli filmlerde baş kadın rollerinde o zaman ülkemizde Beyaz Ruslar ve azınlık konumunda ki kadın oyucular yer almıştı. Türk’ün zaferini anlatan bu milliyetçi filminde kadın oyuncuların oynamasının filmin konseptine çok uygun olacağı düşünüldü. Asıl adı Bedia Şekip olan ve özel bir Fransız lisesi olan Notre Dame de Sion okulundan mezun olmuş ve 1923 yılında Ahmet Refet Muvahhit’le evlenmiş olan Bedia Muvahhit, ilk Müslüman kadın oyuncu olarak sinema tarihine adını yazdırır. Bedia Muvahhit anılarında Ateşten Gömlek filminde nasıl oynadığını şöyle anlatır: ”Muhsin Ertuğrul bizim aile dostumuzdu. Sürekli bir araya gelirdik. Bana Kurtuluş Savaşı konulu bir film yapacağını ve benimde bu filmde oynamamı kabul etti. Başta şaşırmıştım ama teklifi kabul ettim. İyi ki kabul etmişim” der. Bedia Muvahhit bu filmde eşiyle birlikte oynar.
Film, teknik hatalarına rağmen çok ilgi görür. Filmde kullanılan tarihi elbiseler, savaş elbiseleri nedeniyle filmin yapımcısı Kemal Film‘e çok pahalıya patlar. Maliyetlerin yüksekliği nedeniyle Kurtuluş Savaşı konulu filmlerin çekilmesi zorlaşınca devlet kurumları bu tür filmlerin çekilmesinde yapımcılara destek vermeye başlamıştır. Filmi Mustafa Kemal’in de izlediğini ve çok beğendiğini de ifade edelim.
İkinci Kurtuluş Savaşı konulu filmimizde ”Ankara Postası”dır. Ankara Postası filmi, ilk Kurtuluş Savaşı filmi olan Ateşten Gömlek filminden 6 yıl sonra çekildi. Bunun nedeni de o yılların tek sinemacısı olan Muhsin Ertuğrul‘un Rusya’ya gitmesi dir. Ertuğrul, Rusya’da tiyatro oyunları düzenledi ve Tamilla, Spartaküs filmlerini çekti. 1928 yılında Türkiye’ye dönen Ertuğrul’u sürprizler bekliyordu. Türkiye’nin ilk film yapımcı şirketi olan Kemal Film yapımcılığı bırakmış film işletmeciliği işine dönmüştü. Hatta bunun için ”İpek Film” adında yapım evi kurmuştur. Ertuğrul’u bekleyen ikinci sürprizde aleyhine başlatılan basın kampanyasıydı. Kampanya, Ertuğrul’un Almanya’da Türk aleyhtarı bir filmde rol aldığı için ağır eleştiriler getiriyordu.
Muhsin Ertuğrul, tüm bu yaşananalar içinde ikinci Kurtuluş Savaşı filmi olan Ankara Postası filmini çekmeye başladı. Filmin kısaca konusuna değinmek gerekirse; Kuvva-i İnzibatiye komutanı Şerafetin Paşa’yı görmek isteyen eşi Necmiye Sultan Adapazarı’na gelir. Necmiye Hanım burada kaymakamın aracılığıyla Melek Hanım’ın evine misafir edilir. Melek Hanım’ın oğlu Kudret’te Kuvva-i Milliyecilere çalışan bir habercidir. O gün ana karargah komutanlığından önemli bir posta almış ve postayı Kuvva-i Milliyecilere ulaştıracaktır. Necmiye Sultan, Kudret’in haberci olduğunu öğrenince onu ihbar etmek ister. Ancak ihbar edemeden Kudret’in annesi Melek Hanım tarafından öldürülür. Kudret, postayı teslim etmek için kardeşi Osman’la yola çıkar. Kudret’in geldiğini ve önemli bir posta getirdiğini öğrenen düşman kuvvetleri bir dere kenarında Kudret’i sıkıştırıp öldürürler. Osman, abisinin ölümüyle postayı alıp yola çıkar ve ölümüyle sonuçlanan uzun yolculukta postayı yerine ulaştırır. Postada ”Ordular İlk Hedefiniz Akdeniz” yazmaktadır. Bu postayla sabah taarruza geçilir ve zafer kazanılır.
Ankara Postası filmi Reşat Nuri Gültekin’in ”Bir Gece Faciası” piyesi ve François de Currel’in ”La Terre Inhumaine” adlı piyesine dayanmaktadır. İkinci Kurtuluş Savaşı filmi olan Ankara Postası’da ilk film gibi büyük ilgi gördü ve hasılat rekorları kırdı.
Faydalanılan Kaynaklar
Sinematürk
Erman Şener – Kurtuluş Savaşı ve Sinemamız
